Pola Festival 2025: पोळा सण का साजरा करतात? जाणून घ्या तारीख, महत्त्व, कथा आणि पूजा विधी

 Pola Festival 2025: पोळा सण का साजरा करतात? जाणून घ्या तारीख, महत्त्व, कथा आणि पूजा विधी

पोळा (Pola Festival), ज्याला बैल पोळा असेही म्हटले जाते, हा महाराष्ट्र, छत्तीसगड, मध्य प्रदेश आणि कर्नाटकच्या काही भागांमध्ये मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जाणारा एक महत्त्वाचा आणि पारंपरिक सण आहे. भारत हा कृषिप्रधान देश आहे आणि शेतीच्या कामात बैलांचे योगदान अनमोल राहिले आहे. वर्षभर शेतात राबणाऱ्या या मुक्या मित्रांप्रति कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी आणि त्यांच्या कष्टाचा सन्मान करण्यासाठी हा सण साजरा केला जातो.

या दिवशी शेतकरी आपल्या बैलांना कामातून विश्रांती देतात, त्यांना सजवतात आणि त्यांची मनोभावे पूजा करतात. हा सण म्हणजे माणूस आणि प्राणी यांच्यातील सुंदर आणि अतूट नात्याचा एक अप्रतिम सोहळा आहे.

या लेखात, आपण पोळा सण का साजरा करतात, या सणाचे महत्त्व काय आहे, यामागील पौराणिक कथा, तो साजरा करण्याची पद्धत आणि 2025 मध्ये हा सण कधी आहे, याबद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.

पोळा सण 2025: तारीख आणि तिथी (Pola Festival 2025 Date)

पोळा सण दरवर्षी श्रावण महिन्याच्या अमावस्येला, ज्याला पिठोरी अमावस्या असेही म्हणतात, त्या दिवशी साजरा केला जातो. हा दिवस सामान्यतः ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यात येतो.

• पोळा सण 2025 ची तारीख: 29 ऑगस्ट 2025, शुक्रवार
• तिथी: श्रावण कृष्ण अमावस्या (पिठोरी अमावस्या)

या दिवशी शेतकरी बैलांना पूर्णपणे विश्रांती देतात आणि त्यांच्याकडून कोणतेही काम करून घेतले जात नाही.

पोळा सण का साजरा करतात आणि त्याचे महत्त्व (Why Pola Festival is Celebrated and its Significance)

पोळा सण साजरा करण्यामागे अनेक ऐतिहासिक, सांस्कृतिक आणि भावनिक कारणे आहेत.

पोळा सणाची पौराणिक कथा (The Legend Behind Pola Festival)

या सणाचे नाव ‘पोळा‘ का पडले यामागे एक मनोरंजक पौराणिक कथा आहे, जी भगवान श्रीकृष्णाच्या बाललीलांशी संबंधित आहे।

द्वापर युगात, जेव्हा भगवान विष्णूंनी कृष्णाच्या रूपात अवतार घेतला होता, तेव्हा त्यांचा मामा कंस जन्मापासूनच त्यांच्या जीवावर उठला होता। कंसाने बाळकृष्णाला मारण्यासाठी अनेक असुर पाठवले। एकदा, कंसाने पोळासुर (Polasur) नावाच्या एका शक्तिशाली असुराला गोकुळात पाठवले।

पोळासुराने कृष्णाला मारण्याचा खूप प्रयत्न केला, पण बाळकृष्णाने आपल्या दैवी लीलेने त्याचा वध केला। ज्या दिवशी कृष्णाने पोळासुराचा वध केला, तो दिवस भाद्रपद महिन्याची अमावस्या होती। तेव्हापासून, या दिवसाला ‘पोळा’ म्हणून ओळखले जाऊ लागले आणि हा दिवस विशेषतः मुलांसाठी आणि प्राण्यांच्या रक्षणाचा दिवस म्हणून साजरा केला जाऊ लागला।

महाराष्ट्रात पोळा सण साजरा करण्याची पद्धत (How Pola is Celebrated in Maharashtra)

महाराष्ट्रात, विशेषतः विदर्भ आणि मराठवाड्यात, पोळा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो। काही ठिकाणी हा सण दोन दिवस साजरा होतो।

मोठा पोळा (पहिला दिवस):

• बैलांना स्नान: सणाच्या दिवशी सकाळी, शेतकरी आपल्या बैलांना नदीवर किंवा विहिरीवर नेऊन स्वच्छ आंघोळ घालतात।
• सजावट: त्यानंतर, त्यांच्या शिंगांना रंगवले जाते, त्यांच्या पाठीवर रंगीबेरंगी झुली टाकल्या जातात, गळ्यात घुंगरांच्या आणि फुलांच्या माळा घातल्या जातात, आणि कपाळावर हळद-कुंकू लावले जाते।
• पूजा आणि नैवेद्य: सजवलेल्या बैलांची घरी आणून पूजा केली जाते। त्यांची आरती केली जाते आणि त्यांना पुरणपोळी (Puran Poli), करंजी, आणि इतर गोड पदार्थांचा नैवेद्य खाऊ घातला जातो।
• मिरवणूक: संध्याकाळच्या वेळी, गावातील सर्व शेतकरी आपापल्या सजवलेल्या बैलांना घेऊन एकत्र येतात आणि वाजत-गाजत त्यांची गावातून मिरवणूक काढली जाते।

तान्हा पोळा (दुसरा दिवस):

• मोठ्या पोळ्याच्या दुसऱ्या दिवशी तान्हा पोळा किंवा छोटा पोळा साजरा केला जातो।
• या दिवशी, लहान मुले लाकडी किंवा मातीचे बनवलेले खेळण्यातील बैल (नंदीबैल) सजवतात आणि घरोघरी फिरवतात।
• घरातील स्त्रिया या लहान मुलांच्या बैलांची पूजा करतात आणि त्यांना पैसे किंवा गोड खाऊ देऊन त्यांचे कौतुक करतात।

छत्तीसगड आणि मध्य प्रदेशातील पोळा

छत्तीसगड आणि मध्य प्रदेशातही हा सण साजरा केला जातो, पण तिथे पद्धत थोडी वेगळी आहे।

• येथे, खऱ्या बैलांऐवजी, मुले माती किंवा लाकडाचे बनवलेले बैल आणि घोडे घेऊन घरोघरी जातात।
• या दिवशी ‘गेडी’ नावाचा एक पारंपरिक खेळ खेळला जातो, ज्यात मुले बांबूवर संतुलन साधून चालतात।

कसे करावे: पोळ्यासाठी बैलांची सजावट

1. स्वच्छता: बैलांना स्वच्छ धुवा आणि त्यांचे शरीर कोरडे करा।
2. शिंगांना रंग देणे: शिंगांना तेल लावून त्यांना आकर्षक रंगांनी रंगवा।
3. झूल आणि आभूषणे: त्यांच्या पाठीवर नक्षीदार झूल टाका। गळ्यात घुंगरू, कवड्यांच्या माळा आणि फुलांचे हार घाला।
4. मेहंदी आणि रंग: काही ठिकाणी बैलांच्या शरीरावर मेहंदी किंवा नैसर्गिक रंगांनी सुंदर नक्षीकाम केले जाते।

Happy Janmashtami Wishes in Hindi: 200+ शुभकामनाएं, संदेश और कोट्स (2025)

स्वतंत्रता दिवस पर भाषण 2025 (सभी के लिए): छात्रों, शिक्षकों और मुख्य अतिथि के लिए संपूर्ण गाइड

अनेकदा विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)

प्रश्न 1: पोळा सण कोणत्या महिन्यात येतो?
उत्तर: पोळा सण श्रावण किंवा भाद्रपद महिन्याच्या अमावस्येला येतो, जो सामान्यतः इंग्रजी कॅलेंडरनुसार ऑगस्ट किंवा सप्टेंबर महिन्यात असतो।

प्रश्न 2: पिठोरी अमावस्या म्हणजे काय?
उत्तर: श्रावण महिन्याच्या अमावस्येला पिठोरी अमावस्या म्हणतात। याच दिवशी पोळा सण साजरा केला जातो।

प्रश्न 3: तान्हा पोळा म्हणजे काय?
उत्तर: तान्हा पोळा हा पोळ्याच्या दुसऱ्या दिवशी साजरा केला जातो, ज्यात लहान मुले खेळण्यातील बैलांची पूजा करून हा सण साजरा करतात।

प्रश्न 4: पोळा सणाला कोणता खास पदार्थ बनवला जातो?
उत्तर: या दिवशी बैलांना आणि घरात पुरणपोळीचा नैवेद्य बनवण्याची परंपरा आहे। याशिवाय, करंजी, कुणबी आणि इतर पारंपरिक महाराष्ट्रीयन पदार्थही बनवले जातात।

निष्कर्ष

पोळा महोत्सव हा केवळ एक सण नाही, तर तो कृतज्ञता, प्रेम आणि निसर्गाप्रती आदराची भावना व्यक्त करणारा एक सुंदर सोहळा आहे। हा सण आपल्याला आठवण करून देतो की आपल्या जीवनात आणि प्रगतीमध्ये या मुक्या प्राण्यांचे योगदान किती मोठे आहे। आधुनिक काळात, जिथे शेतीचे यांत्रिकीकरण होत आहे, तिथे पोळा सारखे सण या प्राण्यांचे महत्त्व आणि आपल्या सांस्कृतिक मुळांना जपण्याचे काम करतात।

हा सण प्रत्येक माणसाला प्राण्यांचा सन्मान करायला शिकवतो आणि शेतकरी बंधूंच्या मेहनतीला सलाम करतो।

तुम्हा सर्वांना बैल पोळ्याच्या हार्दिक शुभेच्छा!

संदर्भ आणि प्रेरणा स्रोत (References & Sources of Inspiration)

Puranic stories and local folklore related to Krishna and Polasur.

Maharashtra Tourism Official Website. (Cultural festivals of Maharashtra).

Festivals of India, compiled by the Ministry of Culture, Government of India.